Trung QuốcTấm bảng vinh danh “nhân viên kiểu mẫu” của một công ty ở Trịnh Châu, Hà Nam hôm 18/2 đã gây ra những cuộc tranh cãi về văn hóa làm thêm giờ quá mức.
Người được vinh danh có tên Xue Lintao với thành tích làm việc 12 giờ mỗi ngày, 30 ngày một tháng. Sự chăm chỉ của anh được cho đã ảnh hưởng tích cực đến cả nhân viên mới và cũ, cải thiện sản xuất và tiết kiệm tiền cho công ty. Đầu năm 2021, anh cũng được nhận giải thưởng này.
Tấm biển vinh danh nhân viên của năm, anh Xue Lintao. Ảnh: NewQQ
Tuy nhiên, phần lớn người dùng mạng xã hội Trung Quốc gọi Xue là “kẻ phản bội sức lao động” và “cố gây ra những cái chết vì làm thêm giờ”. Từ nhiều năm nay, văn hóa làm việc 996 (từ 9h sáng đến 9h tối, 6 ngày mỗi tuần) trở thành đề tài bị chỉ trích dữ dội. Đặc biệt, nó bị cho là thủ phạm dẫn đến những vụ đột tử vì làm việc đến kiệt sức của người trẻ Trung Quốc.
Bác sĩ Li Yuehua, làm việc tại Bệnh viện Tân Hoa xã Thượng Hải hơn 40 năm, cho biết vào những năm 1980, những bệnh nhân đau tim mà bà điều trị thường ở độ tuổi 60 và 70. Sau đó, những bệnh nhân đến với bà ở độ tuổi 40 và 50. Gần đây, bà đã điều trị cho những bệnh nhân trẻ hơn rất nhiều, có người chỉ mới 26 tuổi.
Trong một cuộc khảo sát của Dingxiang Doctor (hãng y tế Trung Quốc), có đến 52% người được hỏi cho biết có sợ hãi nguy cơ đột tử do làm việc quá sức.
Đầu năm 2021, tờ South China Morning Post đưa tin, một nam kỹ sư họ Đàm, 23 tuổi, nhảy lầu tự tử tại nhà riêng ở tỉnh Hồ Nam (Trung Quốc). Trước đó vài ngày, một nữ nhân viên tại startup Pinduoduo bị phát hiện tử vong trên đường đi làm về. Tháng 4/2014, tờ nhật báo này từng đưa tin một thai phụ tử vong trong khi tăng ca đêm ở Alibaba.
Trên mạng xã hội Trung Quốc, tin tức về cái chết của các nhân viên nhanh chóng lan truyền, hầu hết cho rằng có liên quan đến “văn hóa 996”. Xiaojin, một cựu nhân viên của Pinduoduo tiết lộ, tăng ca không chỉ là tiêu chuẩn ở Pinduoduo mà còn là yêu cầu bắt buộc. “Các ông chủ chỉ quan tâm tới việc chúng tôi làm bao nhiêu tiếng mỗi ngày. Nó đã trở thành văn hóa, đến mức độ ngay cả khi làm việc xong, nhiều nhân viên vẫn ở lại văn phòng”, Xiaojin kể lại.
Kiểm soát giờ giấc làm việc của nhân viên không phải là chuyện hiếm tại các công ty Trung Quốc. Năm ngoái, ban lãnh đạo của công ty phát trực tiếp Kuaishou đã bị kiện với cáo buộc đặt thiết bị hẹn giờ trong phòng vệ sinh của nhân viên và theo dõi giờ nghỉ trưa của họ, theo South China Morning Post.
Theo cuộc khảo sát của chính phủ năm 2018 về sức khỏe tâm thần của 403 nhân viên công nghệ, 50% số người tham gia cho biết họ cảm thấy mệt mỏi. Họ gặp phải nhiều vấn đề về thị lực, trí nhớ kém, rối loạn cột sống. Nhiều người cho rằng lứa tuổi 9x, 10x phải chịu nhiều áp lực hơn so với các thế hệ trước.
Hiệp hội Thanh thiếu niên Trung Quốc công bố một báo cáo năm 2019 cho thấy, có tới 47% thanh niên Trung Quốc chọn “phấn đấu” làm từ khóa của thời đại. Tính tới nửa đầu năm 2019, có khoảng 45,8% công ty với quy mô hơn 10.000 người tại nước này đã trải qua chế độ làm việc “996”. Việc nghỉ phép dường như là điều không thể. Áp lực từ phía đồng nghiệp và ban lãnh đạo luôn khiến người lao động phải căng mình làm việc, ngay cả khi ốm đau, trở bệnh.
Nhiều ga tàu điện ngầm ở Bắc Kinh đã trang bị những bộ dụng cụ cấp cứu (AED) để bất kỳ ai cũng có thể sử dụng và giúp đỡ người có dấu hiệu kiệt sức hoặc đột tử. Ảnh: People Visual.
Một ngày sau khi bức ảnh được lan truyền, Xue Lintao đã lên mạng xã hội bày tỏ quan điểm. Anh cho biết không bị ai ép phải làm việc 12 giờ mỗi ngày. Anh tự nguyện làm vậy vì tiền lương được tính dựa trên số giờ làm việc. Anh có vợ và các con ở quê nên phải làm chăm chỉ để nuôi gia đình, kiếm thêm bỉm, sữa cho con. “Muốn nhiều tiền tôi phải làm việc nhiều giờ hơn”, nhân viên doanh nghiệp sản xuất vật liệu siêu cứng, lý giải.
Xue cũng cho hay, công việc của anh là vận hành máy móc và đảm bảo máy hoạt động bình thường khi sản xuất. Do đặc thù nên không phải lúc nào anh cũng có mặt ở nơi làm việc và nó cũng không quá căng thẳng.
Lời giải thích của anh chẳng giúp xoa dịu tinh thần người dùng mạng. Họ tiếp tục cho rằng Xua là minh chứng cho vấn nạn làm việc quá sức nổi tiếng ở Trung Quốc.
Tuy nhiên, phó giáo sư xã hội học Mei Zhigang, ĐH Sư phạm Trung Quốc cho rằng, anh Xue là tấm gương về sự cống hiến và làm việc chăm chỉ, rất đáng được ngưỡng mộ. Theo vị này, công ty của Xue chỉ đáng bị chỉ trích nếu họ ép nhân viên làm việc ngoài giờ. Còn nếu đó là lựa chọn của người lao động thì người này được khen là hợp lý.
Ở khía cạnh khác, những người có ảnh hưởng luôn ca ngợi “văn hóa 996” là giá trị cần phát huy. Tỷ phú Jack Ma, nhà sáng lập gã khổng lồ thương mại điện tử Alibaba từng gọi văn hóa làm việc 12 tiếng một ngày là “một phước lành”.
Nhật Minh (theo OC/NewQQ)
