Thất bại của chính sách khuyến khích sinh đẻ ở Trung Quốc

Trước khi đưa ra quyết định này, bạn bè và gia đình thúc giục Li hàng ngày. Thậm chí, chính phủ cũng cố gắng thuyết phục cô, đưa ra hàng loạt biện pháp khuyến khích sinh đẻ mới, bao gồm cả thời gian nghỉ thai sản kéo dài.

Lựa chọn giống vợ chồng Li ngày càng phổ biến ở Trung Quốc. Cô thấy chi phí nuôi con khổng lồ, trong khi quá trình phục hồi sau sinh là một thách thức lớn. “Tôi sẽ phải đối mặt với nguy cơ lão hóa nhanh, mất dáng và mất năng lượng. Nó sẽ ảnh hưởng đáng kể đến sự phát triển nghề nghiệp và khả năng cạnh tranh của tôi”, cô nói.

Trung Quốc đang vật lộn với việc giới trẻ ngại kết hôn và sinh con. Một loạt chính sách khuyến khích được ban hành nhưng đến nay, tất cả gần như vô tác dụng. Tỷ lệ sinh và kết hôn ở quốc gia này giảm xuống mức thấp kỷ lục, có nguy cơ gây khủng hoảng nhân khẩu học.

Trung Quốc là một trong những đất nước có tốc độ già hóa dân số nhanh nhất trên thế giới và dân số có thể thu hẹp vào đầu năm nay. Nếu không có gì thay đổi, chuyên gia dự đoán quốc gia này sẽ bị hút vào một cái bẫy sinh sản do tăng trưởng trì trệ và chi phí chăm sóc xã hội tăng chóng mặt, kéo dài hàng thập kỷ.

Trong nỗ lực tăng tỷ lệ sinh, chính phủ loại bỏ chính sách hai con, áp dụng từ năm 2015, thành sinh ba con, vào tháng 7 năm ngoái. Ngoài ra, còn có biện pháp khuyến khích tài chính mới, cải thiện tiếp cận nhà trẻ, kéo dài thời gian nghỉ phép của cha mẹ. Các cặp vợ chồng vi phạm giới hạn sinh cũng không bị phạt, trái ngược hoàn toàn chính sách 40 năm trước.

Một số địa phương còn nỗ lực hơn. Bắc Kinh bổ sung công nghệ hỗ trợ sinh sản vào chương trình bảo hiểm y tế công cộng, chương trình này giảm 11.000 tệ cho các vợ chồng làm thụ tinh ống nghiệm. Ở Tứ Xuyên, chính quyền trợ cấp cho các gia đình sinh con thứ hai hoặc thứ ba mỗi tháng 500 tệ cho đến năm 3 tuổi. Hàng Châu, Chiết Giang cho gia đình có ba con miễn trừ những quy tắc về nhà ở nghiêm ngặt và cho phép mua bất động sản thứ hai.

Nhưng các chính sách đã không được như mong đợi. Tháng 4, cục Thống kê quốc gia Trung Quốc tiết lộ tỷ lệ sinh của quốc gia này năm 2021 giảm xuống mức thấp nhất từ năm 1949.

Dữ liệu năm 2022 không cho thấy dấu hiệu tích cực nào. Ước tính có khoảng 372.000 trẻ được khai sinh tại tỉnh Hà Nam trong nửa đầu năm nay, giảm 9,5% so với cùng kỳ năm ngoái. Tại Giao Châu, một thành phố ở phía đông tỉnh Sơn Đông, số lượng giấy khai sinh được cấp đã giảm 25,5%.

Vào ngày chính phủ công bố chính sách ba con, Tân Hoa xã đã thực hiện một cuộc thăm dò trên nền tảng xã hội Weibo. Hơn 90% người được hỏi cho biết “sẽ không cân nhắc gì cả”, chuyện sinh con thứ ba. Vào tháng 12/2021, 90% trong 50.000 người trả lời thăm dò cho biết họ không sẵn sàng sinh ba con.

Theo các chuyên gia, vấn đề chính là các chính sách chưa đi đủ thiết thực. Trung Quốc là một trong những quốc gia cha mẹ phải chi nhiều tiền nhất trên thế giới để nuôi dạy một đứa trẻ. Trong khi các biện pháp khuyến khích sinh đến nay vẫn hầu như không thay đổi được điều này.

Một cuộc khảo sát hồi tháng 2 cho thấy, chi phí trung bình để nuôi con đầu lòng ở Trung Quốc là gần 500.000 tệ (hơn 1,7 tỷ đồng), cao hơn các quốc gia giàu có như Mỹ, Đức và Nhật Bản.

Trong khi đó, nghiên cứu của ĐH Nhân dân Trung Quốc kết luận, chi phí kết hôn và nuôi dạy con là yếu tố lớn nhất khiến người trẻ không thể lập gia đình, bên cạnh văn hóa làm việc cạnh tranh cao.

Ren Yuan, một giáo sư tại viện Nghiên cứu dân số của ĐH Phục Đán, Thượng Hải, cũng lặp lại quan điểm này. Theo ông, các nghiên cứu phát hiện mức độ sẵn sàng có con của các cặp vợ chồng Trung Quốc không phải “rất thấp”. Nhưng có khoảng cách đáng kể giữa số cặp vợ chồng muốn và những người thực sự có con.

“Điều đó có nghĩa nhiều người muốn có con nhưng phải từ bỏ ý định”, giáo sư Ren nói. Theo chuyên gia, biện pháp hiệu quả nhất có thể áp dụng là cải thiện hơn nữa khả năng tiếp cận các nhà trẻ, dịch vụ chăm sóc trẻ sơ sinh và trẻ dưới ba tuổi.

Li nói rằng đại dịch và đặc biệt là lệnh phong tỏa là lý do chính khiến cô quyết định không có con. “Không có con nên cuộc sống của chúng tôi không bị ảnh hưởng mấy, nhưng một số gia đình có con khổ cả về vật chất lẫn tinh thần”, cô cho hay.

Một số người cho rằng chính sách hỗ trợ cha mẹ có tác dụng không mong muốn, khiến họ phải cân nhắc chuyện sinh con. Kéo dài thời gian nghỉ của cha mẹ là một ví dụ. Chính sách này làm trầm trọng thêm sự phân biệt đối xử về giới ở nơi làm việc, vì người sử dụng lao động không muốn chịu thêm chi phí.

Liu Qin, từng là giám đốc kinh doanh ở Thượng Hải chỉ nghỉ hai tháng sau sinh con năm ngoái. Trong thời gian cô vắng mặt, đồng nghiệp đảm nhiệm vai trò của cô và quản lý không giao cho Liu bất kỳ dự án quan trọng nào nữa. “Thu nhập của tôi giảm một nửa và không có tiền thưởng như trước kia”, cô gái 29 tuổi nói. Theo Liu, một số phụ nữ mới sinh cũng chịu áp lực tương tự.

Kéo dài thời gian nghỉ sinh cũng khiến phụ nữ khó kiếm việc hơn. Liu cho biết, trong các cuộc phỏng vấn, cô đều được hỏi về tình trạng hôn nhân. Câu hỏi này, theo một báo cáo năm 2021, có 60% ứng viên nữ ở Trung Quốc bị hỏi khi phỏng vấn. Một số nhà tuyển dụng thừa nhận chính sách mới khiến họ xem xét lại việc tuyển dụng phụ nữ có con, đặc biệt là trẻ nhỏ.

Trong khi đó, hầu hết các cặp vợ chồng nói các khoản trợ cấp không phải yếu tố được xem xét khi có con. Camellia He, một bà mẹ ba con sống ở phía đông thành phố Tô Châu, cho hay, cô chọn có ba con vì muốn và vì đủ khả năng chi trả. “Tôi có thai thì sinh con thôi”, cô nói.

Zhao, một phụ nữ lần đầu làm mẹ, ở Nam Kinh, cũng nói rằng các chính sách mới hầu như không phải là yếu tố khi cô quyết định mang thai. “Chính sách này không giúp bất kỳ ai thay đổi ý định”, bà mẹ 29 tuổi, cho hay.

Nhật Minh (Theo Sixthone)